Η Καλλέπεια : από το παρελθόν στο παρών...

[αυτή η σελίδα είναι υπό συνεχή διαμόρφωση]

Παρουσίαση: Νικος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

                                                 

Καλλέπεια
Λήψη φωτογραφίας : ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Καλλέπεια

Λήψη φωτογραφίας : ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Η Καλλέπεια, αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Πάφου, βρίσκεται περί τα 13 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου, έχοντας ως θέα, σε πρώτο πλάνο, βορειοανατολικά, τα βουνά της Παναγιάς (Βουνί Παναγιάς) και σε δεύτερο πλάνο την οροσειρά του Τροόδους να απλώνεται στον βορειοανατολικό ορίζοντα.

Λήψη φωτογραφίας από Πατερίδες (Καλλέπεια): διακρίνεται οικία στο Χωρίο Λετύμπου (πρώτο πλάνο), το χωριό Χούλου (μεσαίο πλάνο) και στον ορίζοντα το Βουνί Παναγιάς (900 μέτρα υψόμετρο). Αριστερά στον ορίζοντα βρίσκεται το χωριό Παναγιά (γενέτηρα του Εθνάρχη Μακάριου του Γ΄, πρώτου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας)
 λήψη φωτογραφίας: Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Στα νοτιοανατολικά του χωριού (περί τα 5 χμ.) και μέσα στα διοικητικά του όρια, βρίσκεται ο εγκαταλειμμένος σήμερα οικισμός Μωρόν Νερόν.

άποψη Τροόδους (στον ορίζοντα) από Καλλέπεια  
λήψη φωτογραφίας: Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Μερική άποψη της Καλλέπειας

(φωτο: http://www.beautifulvillages.com.cy)

Η Καλλέπεια είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 500 μέτρων (μέγιστο 580 μέτρα) και το τοπίο της είναι αρκετά διαμελισμένο από το ποτάμιο σύστημα του ποταμού της Έζουσας, με τους παραπόταμούς του Mηλάρκα (Αμμάτι) και Κάλαμος. 

παραπόταμος Μηλαρκών 
 (το φαράγγι στο βάθος και αριστερά)
λήψη φωτογραφίας: Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

παραπόταμος Καλάμου
λήψη φωτογραφίας: Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

λίμνη Μηλαρκών
λήψη φωτογραφίας: Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Ποταμός Έζουσας
αριστερά: προς Χούλου, δεξιά: προς Επισκοπή,
στον ορίζοντα φαίνεται το χωριό Αμαργέτη
λήψη φωτογραφίας: Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι κρητίδες (ιζηματογενές πέτρωμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο), οι μάργες, οι μαργαϊκές κρητίδες, οι γύψοι και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη.

κρητίδα

Μάργα: η μάργα είναι ιζηματογενής σχηματισμός, που χημικά και ορυκτολογικά κυμαίνεται μεταξύ ασβεστόλιθου και αργίλου. Η τυπική μάργα περιέχει 35-65% άργιλο.

Μάργα

Μάργα

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 630 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται τα αμπέλια, τα οπωροφόρα δένδρα (μηλιές, αμυγδαλιές, δαμασκηνιές), οι χαρουπιές, οι ελιές, λίγα εσπεριδοειδή (κυρίως στην περιοχή του ποταμού Έζουσας), τα σιτηρά, τα κτηνοτροφικά  φυτά, λαχανικά (κυρίως πατάτες και κουκιά).

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το χωριό συνδέεται οδικά στα βόρεια με το χωριό Πολέμι (περί τα 5 χμ.), στα βορειοανατολικά  με το χωριό Λετύμπου (περί τα 2 χμ.), στα νοτιοανατολικά με το χωριό Επισκοπή (περί τα 7 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Τσάδα (περί τα 3,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Πάφου.

Από αρχιτεκτωνικής απόψεως οι οικισμοί είναι πετρόκτιστοι με τοπικές πέτρες όπως η αθασόπετρα και η κοφτερή, με κύριο χαρακτηριστικό τις περίκλοιστες αυλές τους.

Ο πληθυσμός του χωριού γνώρισε μια σταθερή αύξηση από το 1881(τρία χρόνια μετά που η Κύπρος πουλήθηκε από τους Οθωμανούς στην Μεγάλη Βρετανία) μέχρι το 1960 (έτος εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας).

Το 1881 οι κάτοικοι της Καλλέπειας ήσαν 271 που αυξήθηκαν στους 309 το 1891, στους 317 το 1901, στους 375 το 1911, στους 411 το 1921, στους 414 το 1931, στους 506 το 1946 και στους 557 το 1960. Αργότερα άρχισε η μείωση, φαινόμενο που παρατηρήθηκε σ’ όλα τα χωριά της περιφέρειας σαν αποτέλεσμα της αστυφιλίας  που άρχισε από τότε να αναπτύσσεται. Το 1973 ο πληθυσμός της Καλλέπειας  μειώθηκε στους 471 κατοίκους, αυξήθηκε στους 482 το 1976, αλλά μειώθηκε και πάλι στους 390 το 1982. Το 2001 μειώθηκε στους 216, το 2011 αυξήθηκε στους 326 κατοίκους και στην τελευταία απογραφή του 2021 αυξήθηκε στους 343 κατοίκους . 

Ο θεός Πάνας [http://ehetlaios.blogspot.com]

Η ονομασία του χωριού Καλλέπεια θεωρείται ότι έχει αρχαία ελληνική προέλευση και το χωριό γράφεται Καλλέπεια (η επίσημη πλέον ελληνική γραφή) αλλά και Καλλέπια, ή Kallepeia  (ρομανική γραφή, σύμφωνα με την τυποποίηση ελληνικών τοπονυμίων). Μερικοί μελετητές θεωρούν ότι πράγματι, η ονομασία του χωριού είναι αρχαιότατη ελληνική, την συνδέουν δε με απομεινάρια αρχαίας λατρείας του Θεού Πάνα στην περιοχή αυτή. Τέτοια κατάλοιπα αρχαίας λατρείας του Πάνα, θεού των βοσκών και των κτηνοτρόφων (αλλά και των μελισσοκόμων, των κυνηγών και των ψαράδων) θεωρούνται τα ποικίλα ποιμενικά αφιερώματα (πιδκιαύλια, δηλαδή φλογέρες, κουδούνια προβάτων και ματσούκες, δηλαδή ποιμενικά ραβδιά) σε κάποιον άην Ματσουκάρην που τιμάται στην περιοχή.

Το όνομα του χωριού ετοιμολογείται από τις λέξεις κάλλιον και έπος (λόγος), δηλαδή λόγος πολύ φροντισμένος, γλαφυρός και κοσμημένος με καλολογικά στοιχεία.  (Λέμε, π.χ. αυτός ο μαθητής ομιλεί με καλλιέπεια [''καλλιλογία΄΄]).

Στο χωριό υπάρχει η εγκαταλειμμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου [αναπαλαιώθηκε την τελευταία δεκαετία, δυστυχώς εκ θεμελίων, που δεν έχει καμία σχέση με την εκκλησία την οποία περιγράφει ο Devia Cypria] που αντικαταστάθηκε από νεώτερη, αφιερωμένη στον ίδιο άγιο. Για την παλαιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που έχει μήκος 25 μέτρα και πολύ χοντρούς τοίχους, ο Jeffery αποδέχεται κι επαναλαμβάνει σχετική αναφορά του Hogarth από το έργο του Devia Cypria:

Φαίνεται ότι προηγουμένως είχε σχέση με το μοναστήρι του οποίου τα ερείπια βρίσκονται στα βορειοανατολικά του χωριού. Οι ογκώδεις τοίχοι και τα στενά βαθιά παράθυρα φαίνονται να ανήκουν σε άλλη περίοδο από εκείνη των περισσοτέρων κυπριακών εκκλησιών. Ερεύνησα ανάμεσα σε στοίβες εκκλησιαστικών βιβλίων που σαπίζουν σε μια γωνιά, με την ελπίδα ότι θα έβρισκα κάποιο χειρόγραφο, αλλά το μόνο που βρήκε ήταν τα τσαλακωμένα φύλλα ενός Μηναίου του 15^ου αιώνα. Στο ψηλότερο μέρος της κόγχης του ιερού είναι εντοιχισμένο ένα πολύ αρχαιότερο κατάλοιπο, ένα ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα που κάπου βρέθηκε και μεταφέρθηκε εδώ, αλλά κανένας δεν μπορούσε να μου πει πότε.

Το μοναστήρι στα βορειοανατολικά του χωριού, στα ερείπια του οποίου αναφέρεται ο Hogarth, βρισκόταν πιθανότατα στην τοποθεσία Μοναστέρνη, όπου βρίσκεται ερειπωμένη η εκκλησία με ίχνη τοιχογραφιών.

Περιοχή Μοναστέρνη

 Οι ντόποι κάτοικοι αποκαλούν το πιθανολογούμενο μοναστήρι "Μοναστηρούι''. 

Μοναστηρούι

Πράγματι,  καμία αναφορά, έστω και προφορική, δεν έχει διασωθεί, από γενεά σε γενεά, στο πέρασμα των αιώνων, για αυτή την ερειπωμένη εκκλησία: κανείς δεν ξέρει τίποτα! 

(φωτο: http://www.beautifulvillages.com.cy)

Η αναπαλαιωθήσα εκκλησία του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

(φωτο: http://www.beautifulvillages.com.cy)

 

Η νέα εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1956)

[φωτο: http://www.beautifulvillages.com.cy]

 Η ΝΕΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ (1956)
  φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

  φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

  φωτογραφίες: ΝΙΚΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

  φωτογραφίες: ΝΙΚΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Το κτίσιμο της νέας εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, σύμφωνα με προφορικές πληροφορίες που ελήφθησαν από τον  Διδάσκαλο και Ιεροψάλτη Γεώργιο Αγαθοκλέους από την Καλλέπεια, ξεκίνησε περί τα έτη 1915 με κάποιον αρχιτέκτονα ο οποίος είχε αναλάβει τότε, ταυτόχρονα, και την εκκλησία του Αγίου Χρυσοσώτηρος στην Ακανθού, και ενώ το κτίσιμο του Ναού του Αγίου Γεωργίου είχε φτάσει στα «ίσια» του (δηλαδή απέμενε να αποπερατωθεί η στέγη), ο αρχιτέκτονας σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών ανοικοδόμησης της εκκλησίας του Χρυσοσώτηρος.

Τη συνέχεια των εργασιών ανέλαβαν κάποιοι εργολάβοι από τη Γεροσκήπου, χωρίς όμως να ακολουθήσουν το αρχικό αρχιτεκτονικό σχέδιο, το οποίο προέβλεπε ένα σχήμα κάπως πυραμιδικό για την στέγη, αντ’ αυτού υιοθέτησαν το κυκλικό σχήμα (όπως ένα γεφύρι), πράγμα που θα καταστεί μοιραίο στη συνέχεια όσον αφορά τη στατικότητα (στερεότητα) της εκκλησίας.

 Το 1939 περίπου,  αποπερατώθηκαν οι εργασίες  (οι οποίες διήρκεσαν γύρω στα 25 χρόνια). Όμως, με το που  αφαιρέθηκαν τα καλούπια της στέγης, δύο-τρεις μέρες αργότερα, η στέγη άρχισε να εμφανίζει ρωγμές. Προέβησαν σε κάποια μπαλώματα.

Το 1942 (ή 1943;), τρία χρόνια μετά την αποπεράτωση του Ναού, την επόμενη των Φώτων, γύρω στις 13.00 η ώρα, η στέγη κατέρρευσε, με τις πόρτες της εκκλησίας να εκσφενδονίζονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Το ευτύχημα ήταν ότι την ώρα εκείνη κανείς δεν βρισκόταν εντός της εκκλησίας.

Μέχρι το 1953 (για 10 χρόνια) η εκκλησία αφήνεται στα ερείπιά της, και οι λειτουργίες επαναφέρονται στην παλαιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Το 1953, μετά τον σεισμό, κατάφερε το χωριό και πήρε, λόγω σεισμού (η Καλλέπεια στο σύνολό της υπέστη σοβαρές ζημιές), με «πλάγιο τρόπο» (ότι δήθεν «η στέγη έπεσε από τον σεισμό!»), ένα κονδύλι για την αναστήλωση της εκκλησίας αλλά και με χρήματα που εισέπραξαν από εράνους σε παγκύπριο επίπεδο, ξαναρχίζει η ανοικοδόμηση της. Ζήτησαν χρήματα και από τον τότε Αρχιεπίσκοπο  Μακάριο ο οποίος χρήματα δεν είχε να τους δώσει, τους έδωσε όμως αρχιτέκτονες! ( αδελφοί Φιλίππου) και ένα μάστορα! (ονόματι Γαβρίλης από τη Γαλάτα Σολέας), οι οποίοι έφτιαξαν επιτέλους μια «γεροδεμένη» εκκλησία.

 Η αναστήλωσή της κράτησε 3 χρόνια, (1953 – 1956). Ο κόσμος δούλευε από Δευτέρα έως Σάββατο (Σάββατο δωρεάν), ενώ τις υπόλοιπες μέρες δεχτήκαν να παίρνουν ένα μεροκάματο χαμηλότερο από το συνηθισμένο της εποχής εκείνης (αντί 10, 8 σελήνια  ημερισίως). Ας ειπωθεί παρενθετικά ότι εδώ δούλευαν και μαθητές του δημοτικού και γυμνασίου. Σπουδαίο ρόλο για την ανοικοδόμηση της εκκλησίας φαίνεται να διαδραμάτισε ο τότε διδάσκαλος του δημοτικού σχολείου Αντώνης Ταλιώτης εκ Χούλου 

Μαθητές της Καλλέπειας μαζί με τους διδασκάλους του δημοτικού σχολείου Καλλέπειας, Αντώνη Ταλιώτη και Φειδία Ταλιώτη (πατέρας και γιος αντίστοιχα, εκ Χούλου), βρίσκονται στο χώρο της υπό αναστήλωση, όχι λόγω σεισμού αλλά λόγω κακοτεχνίας, εκκλησίας του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, το 1953.

[η φωτογραφία εξασφαλίστηκε από τον Ιωσήφ Μιχαηλίδη από την Καλλέπεια - κάτοικος Λονδίνου]

Ερείπια εκκλησίας, αφιερωμένης στον Άγιο Θεόδωρο, βρίσκονται στα νοτιοανατολικά του χωριού. Ο χώρος είναι υπό προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Σε κατοπινό στάδιο ενδέχεται να γίνουν ανασκαφές. Δίπλα από την ερειπωμένη εκκλησία ανεγέρθη εξωκλήσι αφιερωμένο στον ίδιο άγιο. Στο χώρο αυτό, κάθε Τρίτη του Πάσχα (της Διακαινησίμου), μετέβαιναν οι κάτοικοι της Καλλέπειας για φαγοπότι, χορό και τραγούδι. Στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Θεοδώρου, κτίστηκε, στα πανάρχαια χρόνια, ο πρώτος οικισμός, για να εγκαταλειφθεί στη συνέχεια για άγνωστους λόγους, και να μεταφερθεί δύο χιλιόμετρα βορειότερα, στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το χωριό.

Εξωκλήσι Αγίου Θεοδώρου

[φωτο: http://www.beautifulvillages.com.cy]

Άλλο εξωκλήσι εντός του χωριού, νοτιοανατολικά, επί της περιφέρειας της οικιστικής ζώνης, είναι αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία.

Εξωκλήσι Προφήτη Ηλία (1973)

[φωτο: http://www.beautifulvillages.com.cy]

Η ανοικοδόμηση του Προφήτη Ηλία ξεκίνησε το 1972 και αποπερατώθηκε το 1973, πάνω στο ήδη ομόνυμο ερειπωμένο εξωκλήσι, στη περιοχή Λινούι όπου παλαιότερα υπήρχε πατητήρι κρασιού. Επίσης, εδώ γινόντουσαν οι δεήσεις, κάθε φορά που μάστιζε η ανοβρία τον τόπο, για να βρέξει. Κατά μία εκδοχή το όνομα Λινούι σχετίζεται με πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, τον Λίνο, γνωστός για τις μουσικές του ικανότητες και φερόμενος ως εφευρέτης της μελωδίας και του ρυθμού. Το χωράφι αγοράστηκε για τον σκοπό αυτό από τον Ηράκλη Δημητρίου (παγωτά Ηράκλη), από την Καλλέπεια, μέγας ευεργέτης του χωριού, για να το δωρήσει στη συνέχεια στη κοινότητα. Τον γενικό συντονισμό (έρανο, είσπραξη χρημάτων, αποπληρωμή) τον ανέλαβε ο διδάσκαλος τότε του δημοτικού σχολείου Καλλέπειας, Γεώργιος Αγαθοκλέους. Ο έρανος έλαβε παγκύπριες διαστάσεις, από την Πάφο έως τον Απόστολο Ανδρέα. Εκτός από μερικούς μισθωτούς, σύσσωμοι οι κάτοικοι της Καλλέπειας, συμπεριλαμβανομένης και της μαθητιώσας νεολαίας, προσέφεραν εθελοντικά τις εργασίες τους, ώστε η ανέγερση του εξωκλησίου του Προφήτη Ηλία να γίνει πραγματικότητα. Ας ειπωθεί παρενθετικά ότι το υλικό μεταφερόταν με γαϊδούρια και με τα χέρια, λόγω μη προσβασιμότητας των οχημάτων. Επίσης, όλα τα αμμοχαλήκια προσεφέρθησαν δωρεάν, όπως δωρεάν ήταν και η μεταφορά τους από τους φορτηγατζήδες της Καλλέπειας. Ο μάστορας για το κτίσιμο της εκκλησίας ήταν ο Γεώργιος Χάφταλης από την Τδάδα.   

Η ερειπωμένη πλέον εκκλησία του Αγίου Γενναδίου βρίσκεται νοτίως του χωριού, κοντά στο χωριό Επισκοπή του Μωρού Νερού. Γίνονται σκέψεις αναστήλωσής της από την κοινότητα.

 Εκκλησία ΑΓΙΟΥ ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ

λήψη φωτογραφίας: Νίκος Αγαθοκλέους

Εδώ πέθανε και τάφηκε ο Άγιος Γεννάδιος, ο οποίος διετέλεσε Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά τα έτη 458 – 471. Αφού έφτασε στην Πάφο, μετά την επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους, αναχώρησε για το όρος, όπου παλιά είχε στήσει την ασκητική του παλαίστρα ο Ιλαρίων ο Μέγας. Και ενώ είχε φτάσει, κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες (έπεφτε χιονόνερο), στην Κισσότερα (το παλιό όνομα του χωριού Μωρό Νερό), αναγκασμένος να διανυκτερεύσει στο ύπαιθρο, και λόγο της προχωρημένης ηλικίας του, την επομένη, τον βρήκαν οι χωριανοί πεθαμένο. Αργότερα η ευλάβεια των πιστών έκτισε ένα ναό εις μνήμη του Αγίου Γενναδίου, ο οποίος εορτάζεται στις 17 Νοεμβρίου (βοήθημα: Ιερά Μητρόπολης Πάφου, στο http://www.impaphou.org/ ).

Άλλη εκκλησία στην περιοχή του χωριού είναι αφιερωμένη στην Αγία Ελένη, μητέρα του βυζαντινού αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνου, που για να λάβει κανείς το αγίασμά της θα πρέπει να εισχωρήσει μέσα από μια στενή κατακόμβη.

Το μοναστήρι του Σταυρού της Μίνθης (μίνθη = μέντα, δυόσμο, περιοχή όπου υπήρχε εν αφθονία) δεν απέχει πολύ από την Καλλέπεια, αλλά βρίσκεται κάπως πλησιέστερα στο χωρίο Τσάδα, εντός των γηπέδων γκολφ. Το μοναστήρι προς το παρών δεν κατοικείται από μοναχούς, ο τελευταίο εναπομείναν το εγκατέλειψε την τελευταία πενταετία.

Η Καλλέπεια (όπως τη γνωρίζουμε σήμερα) υφίστατο τουλάχιστον από την εποχή της φραγκοκρατίας (1192 – 1489 μ. Χ. και μετά) οπότε και διακρινόταν σε Πάνω Καλλέπεια και Κάτω Καλλέπεια, κατά τον Μας Λατρί (Louis de Mas Latrie). Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι η Πάνω Καλλέπεια ήταν το μεσαιωνικό φέουδο Calopes, ενώ η Κάτω Καλλέπεια ανήκε στα κτήματα της βασιλικής οικογένειας της Κύπρου [δηλαδή ανήκε στο Δημόσιο].

Έγγραφα της Φραγκοκρατίας (Νάσα Παταπίου, 2013, στο http://www.parathyro.com/?p=18306, 18.02.2015) των οποίων αντίγραφα διασώθηκαν στο Κρατικό Αρχείο της Βενετίας, μας προσφέρουν νέα στοιχεία για τους φεουδάρχες των χωριών της Κύπρου (και στην προκειμένη περίπτωση για τους φεουδάρχες της Καλλέπειας), και αναφέρονται στη φραγκική οικογένεια Acrolissa

Η οικογένεια των Acrolisa εμφανίζεται στις πηγές που αφορούν την Κύπρο πριν το έτος 1378 και το όνομα της οικογένειας απαντά ποικιλοτρόπως ως Acrolissa, Crolissa, Crolixa, Clirissa κ.ά.

Το 1355 ένας Simon d’Acrolissa αναφέρεται ότι ήταν υπεύθυνος για τις ανακρίσεις που αφορούσαν κλοπές ζώων. Επίσης, γνωρίζουμε ότι η σύζυγος του Badin de Nores, ναυάρχου της Ιερουσαλήμ, όπως μνημονεύεται το 1422, ήταν η Μαρία de Crolixa, προφανώς με καταγωγή από την ίδια οικογένεια. Τον 15ο αιώνα απαντά ένας Ιωάννης Acrolissa ως magister regalis hospitalis, δηλαδή αρχιθαλαμηπόλος του ανακτόρου, κατά τα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Β΄, ο οποίος πιθανότατα συνδέεται με συγγενικούς δεσμούς με τη Μαρία d’ Acrolissa. Όπως θα εξετάσουμε παρακάτω, ο Ιωάννης d’ Acrolissa πρέπει να ταυτιστεί με τον φεουδάρχη της Καλλέπειας και της Χούλου.

Ο φεουδάρχης Ιωάννης d’ Acrolissa είχε νυμφευθεί την Έλενα de Grenier, θυγατέρα του Ιακώβου de Grenier, κόμη Εδέσσης-Rochas και μικρότερη αδελφή του Morf de Grenier που είχε διαδεχθεί τον πατέρα του στις 18 Νοεμβρίου 1447.

Ας σημειωθεί επίσης ότι η Έλενα από την πλευρά της μητέρας της, της Μαργαρίτας, καταγόταν από τον βασιλικό οίκο των Lusignan, αφού ήταν ανεψιά του βασιλιά. Ο αδελφός τής Έλενας, Morf de Grenier, ως πρωτότοκος, σύμφωνα με τις Ασσίζες των Ιεροσολύμων, έλαβε όλη την περιουσία του πατέρα του. Η αδελφή του, η οποία σύμφωνα και πάλι με τις Ασσίζες δεν κληρονομούσε τίποτα, φάνηκε τυχερή και παντρεύτηκε έναν πλούσιο με πολλά φέουδα, τον φεουδάρχη Ιωάννη d’ Acrolissa, αλλά πολύ σύντομα πέθανε και έμεινε χήρα.

Η Έλενα όμως ως χήρα του d’ Acrolissa έλαβε το μερίδιο από τα φέουδά του, το οποίο της αναλογούσε. Σύμφωνα με ένα ανέκδοτο έγγραφο, ο σύζυγός της είχε τα εξής χωριά ως φέουδα από τα οποία τα μισά εισοδήματα ανήκαν στη χήρα Έλενα Grenier d’ Acrolissa. Tα χωριά αυτά ήταν το χωριό Αρεδιού της Ορεινής, η Πέτρα, η οποία τότε ανήκε στο διαμέρισμα της Πεντάγυιας και σήμερα είναι γνωστή ως Πέτρα Σολέας και δύο χωριά της Πάφου: η Κάτω Καλλέπεια και η Χούλου.

Από τον Ιωάννη d’ Αcrolissa, η Καλλέπεια  καθώς και η Χούλου έγιναν ιδιοκτησία της Έλενας Grenier και του δεύτερου συζύγου της, Ιωάννη de Ras. O de Ras, παρόλο που αρχικά όταν ξέσπασε η διαμάχη για το στέμμα της Κύπρου μεταξύ της νόμιμης βασίλισσας της Κύπρου Καρλόττας και του ετεροθαλούς αδελφού της Ιακώβου τάχθηκε με το μέρος της βασίλισσας, αργότερα έγινε οπαδός του Ιακώβου. Τότε του παραχωρήθηκε το μισό φέουδο της Αρεδιού και με τον γάμο του με την Έλενα Grenier ο βασιλιάς τού παραχώρησε το Παλαιχώρι, το οποίο προηγουμένως ο ίδιος κατέταξε στο Δημόσιο.

Ασφαλώς στη συνέχεια η Αρεδιού, το Παλαιχώρι καθώς και τα μισά εισοδήματα των δυο χωριών της Πάφου, δηλαδή της Καλλέπειας και της Χούλου, θα πέρασαν στη μοναχοκόρη του ζεύγους, Μελουζίνη (Mellesina), που είχε παντρευτεί τον Oνούφριο Rechiesens, μεγάλο σινεσκάρδο του βασιλείου της Κύπρου. Ακολούθως, σύμφωνα πάντα με τις Ασσίζες της Ιερουσαλήμ, τα φέουδα αυτά εάν εξακολουθούσαν να αποτελούν ιδιοκτησία της ίδιας οικογένειας, θα κατέληγαν στον πρωτότοκο γιο του ζεύγους Calseran Rechiesens, που είχε νυμφευθεί τη Χερουμπίνα Άκρη (Cherubina d’ Acre) και είχε κληρονομήσει και το αξίωμα του μεγάλου σινεσκάρδου του βασιλείου.

Η Καλλέπεια καταλήγει να γίνει βασιλική περιουσία

Δεν γνωρίζουμε για πόσα χρόνια οι απόγονοι των Grenier και Rechiesens εξακολουθούσαν να έχουν ως φέουδα την Καλλέπεια και τη Χούλου, αφού κατά το ήμισυ τα είχε κληρονομήσει η προγιαγιά τους, Έλενα Grenier, από τον πρώτο σύζυγό της, Ιωάννη d’ Acrolissa. Αυτό όμως το οποίο τεκμηριώνεται από αρχειακές πηγές είναι ότι μετέπειτα η Καλλέπεια καθώς και η Χούλου, ήδη κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα (1500 - 1520 μ.Χ.), ανήκαν στη βασιλική περιουσία, δηλαδή στο Δημόσιο.

Επιπρόσθετα, γνωρίζουμε ότι ήδη από το 1465 η Καλλέπεια και άλλα φέουδα είχαν παραχωρηθεί από τον βασιλιά Ιάκωβο Β΄ σ’ έναν ευνοούμενό του, τον Ιερώνυμο Salviati. Σε ανέκδοτο βενετικό έγγραφο του 1562, στο οποίο παρατίθεται κατάλογος των χωριών που ανήκαν στο Δημόσιο, αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα χωριά Καλλέπεια και Χούλου (Callepia e Cullu).

Στον ίδιο κατάλογο σημειώνεται δίπλα από κάθε χωριό πότε είχε διενεργηθεί για τελευταία φορά απογραφή του πληθυσμού του. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι κατά τη Βενετοκρατία δεν γινόταν κατά καιρούς μόνο απογραφή του πληθυσμού αλλά και καταγραφή λεπτομερών στοιχείων για το κάθε χωριό. Στα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονταν καλλιεργήσιμες και χέρσες γαίες, περιβόλια, αμπέλια, μύλοι, δάση, βρύσες, ποτάμια, ρυάκια κ.ά. Στο εν λόγω έγγραφο σημειώνεται ότι στην Καλλέπεια και τη Χούλου είχε γίνει απογραφή για τελευταία φορά κατά το έτος 1549. Έτσι είναι βέβαιο ότι ήδη από τις αρχές ή τα μέσα του 16ου αιώνα, και τα δύο χωριά ανήκαν πλέον στο Δημόσιο (reale).

Άλλα στοιχεία κατά τη Βενετοκρατία

Η Κάτω Καλλέπεια όπως ήδη αναφέραμε είχε κοινούς φεουδάρχες με τη Χούλου, ενώ στο έγγραφο του 1562 σημειώνεται και πάλι μαζί με την Χούλου. Κατά τη Βενετοκρατία (1489 - 1571 μ.Χ.) υπήρχαν δύο χωριά, η Πάνω και η Κάτω Καλλέπεια, τα οποία αργότερα ενώθηκαν σε ένα, το σημερινό χωριό, γνωστό απλώς ως Καλλέπεια.

Στην απογραφή του 1565, την οποία είχαν διενεργήσει οι Βενετοί, η Κάτω Καλλέπεια είχε οκτώ ελεύθερους καλλιεργητές, τους γνωστούς ως φραγκομάτους και η Πάνω Καλλέπεια είχε 25 φραγκομάτους, ενώ η Χούλου είχε 60 φραγκομάτους. Παρατηρούμε ότι η Χούλου είχε σχεδόν διπλάσιο πληθυσμό σε φραγκομάτους αρσενικού γένους από τον αριθμό των φραγκομάτων που είχαν και τα δύο χωριά, Πάνω και Κάτω Καλλέπεια. Η ένωση των δύο χωριών πρέπει να πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, γιατί κατά την απογραφή του 1881 αναφέρεται απλώς το χωριό Καλλέπεια με πληθυσμό 271 κατοίκους ενώ η Χούλου το 1881 είχε 434 κατοίκους (Νάσα Παταπίου, 2013, στο http://www.parathyro.com/?p=18306, 18.02.2015)  .

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, στην Καλλέπεια δίδαξαν τα γράμματα πριν από το 1870 ο Κυριάκος Γεροδιάκος από την Τάλα, ο Γεώργιος Φιλίππου από την Πέγεια (που ήταν και ψάλτης) κι ο ιερέας Χριστόδουλος που δίδασκε ενώ εργαζόταν στα χωράφια, ακολουθούμενος από τους μαθητές του που επαναλάμβαναν το μάθημα μεγαλοφώνως.

Η Καλλέπεια είναι ένα από τα χωριά της επαρχίας Πάφου που υπέστησαν ζημιές από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953.

Πανίδα
[βοήθημα : http://www.kykpee.org]

Από απόψεως πανίδας στο χωριό υπάρχουν κάποια ζεύγη (δύο;) από είδος αετού όπου περιφέρονται στην περιοχή της Καλλέπειας, κάνοντας θεαματικούς σχηματισμούς στον ουρανό της. 

Την αλεπού (vulpes vulpes indutus, ενδημικό υποείδος της κόκκινης αλεπούς και το μόνο σαρκοφάγο θηλαστικό στην 
Κύπρο) τη συναντάμε όλο και περισσότερο στην περιοχή της 

 [φωτό, αλεπού http://www2.cytanet.com.cy/lyc-gia-lim/PageProject2000Fox.htm]

     αλεπού


Καλλέπειας, παρ’ ότι ο πληθυσμός της μειώθηκε αισθητά (κυνηγήθηκε ανελέητα τις δεκαετίες του 1970 και 1990 αφού θεωρήθηκε ως επιβλαβής για την κτηνοτροφία και το θήραμα). Έστω και αν επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι έχει ένα ωφέλιμο ρόλο στα φυσικά οικοσυστήματα (καθαρίζει τους αγρούς από τροκτικά, πραγματική μάστιγα για τον τόπο μας), και είναι πλέον προστατευόμενη, ωστόσο εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται γενικά στο τόπο μας με προκατάληψη.
 Η αλεπού είναι μονογαμικό ζώο. Η περίοδος αναπαραγωγής της αρχίζει τον Ιανουάριο Φεβρουάριο. Η περίοδος εγκυμοσύνης διαρκεί 50-55 μέρες και γεννά 3-6 μικρά. Τα μάτια των μικρών είναι κλειστά και ανοίγουν μετά από 12-14 μέρες.

Όταν μεγαλώσουν, το καθένα διαλέγει την περιοχή που θα κατοικήσει, την οποία σημαδεύει, δημιουργεί τη φωλιά του, κυνηγά και βρίσκει την τροφή του. Η περιοχή αυτή κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 10 και 20 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Η σεξουαλική ωριμότητα επέρχεται στην ηλικία των εννιά μηνών. Η αλεπού δεν έρχεται σε επιμειξία με τα άλλα ζώα.

     αλεπού
Ο λαγός (lepus europaeus cyprius) ενδημικό υποείδος, είναι το κύριο αλλά και το μεγαλύτερο θυραματικό είδος, τον συναντούμε όλο και λιγότερο στην περιοχή της Καλλέπειας, λόγω της ισχυρής πίεσης που δέχτηκε (και δέχεται) από το κυνήγι, το οποίο έχει προκαλέσει τεράστιες οικολογικές καταστροφές στην περιοχή της Καλλέπειας. 

Κυπριακός λαγός

alfanews.com.cy

Ο σκαντζόχοιρος (Hemiechinus auritus dorotheae), ενδημικό υποείδος, έστω και αν χαρακτηρίζεται ως ντροπαλό ζώο, εύκολα κάνει την εμφάνισή του στις αυλές των σπιτιών στην Καλλέπεια, προς αναζήτηση τροφής. Τον συναντάμε την άνοιξη και το καλοκαίρι (τους υπόλοιπους μήνες εισέρχεται σε χειμερία νάρκη). Είναι πολυπληθέστερος σε χαμηλά υψόμετρα, ενώ ο πληθυσμός του μειώνεται με την αύξηση του υψομέτρου. Έχει καταγραφεί μέχρι τα 1600 μέτρα. Αν τον συναντήσετε με το αυτοκίνητό σας, τη νύκτα, στο δρόμο, δώστε του προτεραιότητα και θα σας ευγνωμονεί για πάντα : κάθε χρόνο πληρώνει βαρύ φόρο αίματος στην άσφαλτο.

Σκανζόχοιρος

Οι νυκτερίδες, ένα αξιόλογο στοιχείο της πανίδας της Καλλέπειας, κυρίαρχες στον εσπερινό ουρανό της, δίνουν την εντύπωση να ξεκινούν, «οικογένειες νυκτερίδων», ένα «νυκτερινό παιχνίδι που δεν έχει τελειωμό», είναι μία από τις αξιοπερίεργες κατηγορίες θηλαστικών. Περιλαμβάνει 16 διαφορετικά είδη (το ένα ανήκει στα μεγαχειρόπτερα και τα 15 στα μικροχειρόπτερα). Ο ιδιόμορφος τρόπος ζωής και η παράξενη μορφή τους, οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιμονίες, οδήγησαν τον άνθρωπο στην αδιαφορία για τα είδη αυτά και μη γνωρίζοντας αρκετά πράγματα για τη βιολογία, τις συνήθειες τους και τον σημαντικότατο ρόλο που διαδραματίζουν στην ισορροπία των οικοσυστημάτων και κατ’ επέκταση της ίδιας της φύσης, τις κυνήγησε ανελέητα. Οι νυκτερίδες τρέφονται κυρίως με έντομα, εκτός από τον Νυκτοπάππαρο (Rousettus aegyptiacus) που είναι φρουτοφάγος.

νυκτερίδα

http://www.cyprusbiodiversity.eu/

νυκτοπάππαρος

http://kinigicy.blogspot.com

Οι νυχτερίδες ΔΕΝ είναι πουλιά. Οι νυχτερίδες είναι θηλαστικά, όπως κι εμείς, δεν γεννούν αβγά αλλά ζωντανά μικρά και έχουν πέντε δάχτυλα μεταξύ των οποίων έχει σχηματιστεί λεπτός υμένας που τους δίνει την ικανότητα να πετούν. Επίσης θηλάζουν τα μικρά τους, ενώ κρέμονται ανάποδα!

Οι νυχτερίδες ΔΕΝ  επιτίθενται σε ανθρώπους, ΔΕΝ μπλέκονται στα μαλλιά και ΔΕΝ ρουφούν αίμα. Οι νυχτερίδες ΔΕΝ  επιθυμούν καμία επαφή με εμάς. Οι περισσότερες νυχτερίδες διαθέτουν ένα εξαιρετικό σύστημα πτήσης με υπερήχους οπόταν, ακόμα και η σύγκρουση μαζί μας από ατύχημα, είναι σχεδόν αδύνατη. Από τα 1240 διαφορετικά είδη νυχτερίδων που ζουν στον κόσμο, μόνο 3 είδη τρέφονται με αίμα και δεν υπάρχουν στην Κύπρο! Αυτά βρίσκονται στη Λατινική Αμερική, ζυγίζουν λιγότερο από 50 γραμμάρια και προτιμούν τις αγελάδες και τις κατσίκες!

Οι νυχτερίδες ΔΕΝ   είναι βλαβερά όντα! Οι νυχτερίδες της Κύπρου διακρίνονται σε φρουτοφάγες και εντομοφάγες. Οι φρουτοφάγες τρέφονται κυρίως με υπερώριμα φρούτα και βοηθούν στο να μην προσβάλλονται τα ανώριμα φρούτα από διάφορα σκουλήκια και μύγες. Επίσης μια φρουτονυχτερίδα μπορεί να διασπείρει χιλιάδες σπόρους από τα φρούτα που τρώει. Οι εντομοφάγες νυχτερίδες τρέφονται με έντομα. Μια τέτοια νυχτερίδα μπορεί να φάει μέχρι και 3000 έντομα κάθε βράδυ. Σκεφτήκατε πόσα κουνούπια θα είχαμε χωρίς αυτές κάθε καλοκαίρι; (!).

[στο http://www.cyprusbiodiversity.eu/]

Ερπετά και αμφίβια

βοήθημα : http://www.kykpee.org

Στην Καλλέπεια συναντάται σε  βαλτότοπους ο βαλτόβιος βάτραχος (Rana ridibunda, δεν είναι από αυτούς που τρώγονται), σε στάσιμα νερά που δημιουργούνται από τους διάφορους χείμαρρους  που διασχίζουν της περιοχή της Καλλέπειας, κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

 

Bαλτόβιος βάτραχος (Rana ridibunda)
(http://flickrhivemind.net)

βαλτόβιος βάτραχος : περιοχή Μηλάρκα(Καλλέπεια)

λήψη φωτογραφίας : Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

βαλτόβιος βάτραχος : περιοχή Μηλάρκα(Καλλέπεια)

λήψη φωτογραφίας : Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

 βαλτόβιος βάτραχος:περιοχή Μηλάρκα(Καλλέπεια)

λήψη φωτογραφίας : Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

  βαλτόβιος βάτραχος: περιοχή Μηλάρκα(Καλλέπεια) 

λήψη φωτογραφίας : Νίκος ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Η βιζάστρα (Eumeces schreideri), αναμφισβήτητα η πιο επιβλητική και σπάνια σαύρα, ταχυκίνητο πλάσμα με μήκος γύρω στα 30 – 40 πόντους, αποτελεί μέρος επίσης των ερπετών της Καλλέπειας, και αν έχετε την τύχη να τη βρείτε στο δρόμος σας (όχι και τόσο συχνό φαινόμενο), μη φοβηθείτε (εκείνη είναι που θα φοβηθεί εσάς), απλά θαυμάστε την!!! 

βυζάστρα

natureofcyprus.org

Ο Κουρκουτάς (Laudakia stellio cypriaca) δεν είναι δυνατό να μείνει απαρατήρητος, τον συναντάς παντού στην Καλλέπεια. Άριστος δρομέας, και όταν δεν τρέχει, παραμένει με τεντωμένο το κεφάλι ψηλά. Υπάρχουν 433 είδη, ενώ στην Κύπρο εντοπίζεται μόνο αυτός, ο οποίος προτιμά να κινείται σε βραχώδη εδάφη,  δόμες και ερείπια σπιτιών όπου εύκολα βρίσκει καταφύγιο, ενώ λείπει από τους υγροτόπους. Απαντάται από την παραλία μέχρι και σε υψόμετρο 1.900 μέτρων, και τρέφεται με μεγάλη ποικιλία χερσαίων ασπονδύλων, αλλά και νεοσσούς πουλιών, μικρά θηλαστικά και φρούτα. Γεννά από 3 – 10 μεγάλα αυγά σε σχισμές βράχων ή κάτω από πέτρες και βράχια κατά τη διάρκεια της άνοιξης.

Κουρκουτάς

• Προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΚ (Παράρτημα IV)
• Προστατεύεται από τον Κυπριακό Νόμο 153(Ι)2003 (Παράρτημα ΙΙΙ)
• Προστατεύεται από την Σύμβαση της Βέρνης (Παράρτημα ΙΙ)

[Βοηθήματα http://www.hscyprus.org/, http://www.kykpee.org/, ]

Το κυπριακό φίδι (Hierophis cypriensis ή Coluber cypriensis) είναι ένα πολύ λεπτό φίδι, που δε φέρει δηλητήριο, με μήκος που φτάνει το ένα μέτρο, που υπάρχει μόνο στην Κύπρο (όχι ιδιαίτερα κοινό έως σπάνιο). Τα νεαρά άτομα έχουν ελαιοπράσινο χρώμα σώματος ενώ τα ενήλικα άτομα έχουν μαύρο χρώμα. Στο πάνω μέρος της πλάτης εντοπίζονται λευκές εγκάρσιες ραβδώσεις καθώς και ένα λευκό δακτυλίδι γύρω από το μάτι.

το κυπριακό φίδι (Hierophis cypriensis ή Coluber cypriensis)

φωτο : https://blog.ergatides.com

Στην Καλλέπεια θα το συναντήσεις κυρίως σε χώρους με πυκνή βλάστηση οι οποίοι βρίσκονται κοντά σε ρυάκια, ποταμούς και ρεματιές. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, σαύρες, βατράχια και μεγάλα έντομα, και αναπαράγεται με τη γέννηση αυγών. Η εξάπλωσή του στο νησί κυμαίνεται από τα 100 μέχρι τα 1400 μέτρα υψόμετρο[Βοήθημα http://www.hscyprus.org/]

Ο περβολάρης ή μαύρο φίδι (Coluber jugularis) μη δηλητηριώδες φίδι έχει χρώμα μαύρο και η παρουσία του στην Καλλέπεια είναι πολύ συχνή. Είναι το πιο αγαπητό φίδι στους περισσότερους ανθρώπους και μπορεί ακόμη να ζει και στο κήπο μας ως κατοικίδιο ζώο, καθαρίζοντας τον κήπο μας από οχιές και ποντίκια που αποτελούν την κύρια τροφή του [βοήθημα: http://www.kykpee.org/] 

  
Ο περβολάρης ή το μαύρο φίδι 
(Coluber jugularis
φωτο: http://en.cyplive.com/

ένα μαύρο φίδι επιτίθεται σε φίνα (άνω και κάτω φωτογραφία)

φωτο: http://www.surfbirds.com/

Τη φίνα (έχιδνα ή οχιά ή  κοινός κοντούρα, ή πατσάλα) (Macrovipera lebetina - Blunt-nosed Viper), το μοναδικό επικίνδυνο και δηλητηριώδες φίδι για τον άνθρωπο στην Κύπρο, τη συναντούμε επίσης συχνά στην Καλλέπεια σε διάφορους βιότοπους. Σε περίπτωση που εντοπίσετε μια φίνα, μην την ενοχλήσετε. Αν απειληθεί  όμως, συρρίζει δυνατά και η γρήγορη επιθετική της ικανότητα τη κάνει επικίνδυνη. Παρά το μέγεθος και το βάρος της (μπορεί να φτάσει τα 2 μέτρα μήκος και 5 κιλά βάρος) μπορεί να σκαρφαλώνει σε δένδρα με ιδιαίτερη ευκολία. Τρέφεται με τρωκτικά, πουλιά, σαύρες (κυρίως οι νεαρές φίνες), μικρά έντομα.   Ζευγαρώνει κατά την περίοδο Απρίλιο - Μάιο και κατά το τέλος του καλοκαιριού το θηλυκό  γεννά 15-20 αυγά, των οποίων η επώαση διαρκεί περίπου 40 μέρες. Στην Κύπρο την βρίσκομε από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους. [http://www.hscyprus.org/, http://www.moa.gov.cy/, http://www.kykpee.org/]


Φίνα (Macrovipera lebetina - Blunt-nosed Viper)
φωτο: http://www.rhinocarhire.com/



***
Πρόσφατα έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί ένα αξιόλογο Μουσείο Αγροτικής Λαϊκής Τέχνης και Φωτογραφίας. 

[Αυτή η ΣΕΛΙΔΑ είναι ΥΠΟ ΣΥΝΕΧΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ. Εάν έχετε κείμενα σχετικά με την ιστορία της Καλλέπειας, ή σχόλια, γνωστοποιείστε μας τα, για να εμπλουτίσουμε το παρών άρθρο]

Πέραν των ήδη αναφερόμενων πηγών βοήθειας : Κυπριακή εγκυκλοπαίδεια